Người đàn ông nâng ly chúc mừng
NỘI DUNG BÀI VIẾT
Từ “nhậu nhẹt” đã trở nên quen thuộc với người Việt, gắn liền với văn hóa ẩm thực và giao tiếp. Tuy nhiên, ít ai biết được nguồn gốc và lịch sử thú vị của cụm từ này. Bài viết này sẽ khám phá nguồn gốc và sự biến đổi nghĩa của “nhậu” và “nhẹt” trong tiếng Việt, đồng thời so sánh với các ngôn ngữ khác trong hệ Austroasiatic.
Nhẹt – Từ “Uống” Đến “Uống Rượu”
“Nhẹt” mang hai nghĩa chính: “uống” và “uống rượu”. Nhiều dân tộc trong ngữ hệ Austroasiatic sử dụng từ tương tự với nghĩa “uống” như Brao, Cheng, Mnong, Bru, Oi, Tampuan. Một số khác lại dùng với nghĩa “uống rượu” như Nyaheun, Sapuan, Stieng, Bahnar, Laven và Khmer. Âm proto Bahnaric được phục dựng cho “uống rượu” là /*ɲeːt/.
Biểu đồ phát sinh ngôn ngữ
Người Việt hiện đại thường dùng “nhẹt” để chỉ mức độ “nhão” của vật thể hoặc kết hợp với “nhậu” thành “nhậu nhẹt” mang hàm ý uống rượu quá chén. Tuy nhiên, việc ghép từ này cho thấy “nhẹt” từng mang nghĩa “uống chất có cồn” giống nhiều ngôn ngữ anh em.
Nhậu – Hành Trình Hơn 6000 Năm
Ban đầu, “nhậu” chỉ đơn giản là “uống”, chưa hàm chứa nghĩa “uống rượu”. Âm proto Mon-Khmer được phục dựng là /*ɲuuʔ/, còn âm proto Vietic là /*ɲuːʔ/. Các dân tộc nói tiếng Vietic như Rục, Sách, Mã Lèng, Thà Vựng đều dùng từ tương tự với nghĩa “uống”.
Không chỉ người Vietic, nhiều tộc người Austroasiatic khác cũng dùng từ gần giống “nhậu” để chỉ hành động uống, ví dụ như P’uman, Tai Loi, Wa, Lawa, Samtau, Semai, Pear và Sre. Điều này cho thấy “nhậu” là từ gốc Austroasiatic, phổ biến ở Đông Nam Á lục địa và một phần Hoa Nam.
Trích dẫn từ điển
Tuy nhiên, đến nửa đầu thế kỷ 20, “nhậu” dường như chỉ còn phổ biến ở Nam Việt. Các từ điển cũ như Đại Nam quấc âm tự vị và Tự điển Khai Trí Tiến Đức đều định nghĩa “nhậu” là “uống”. Sự biến đổi nghĩa của “nhậu” sang “uống rượu” diễn ra sau này, có thể liên quan đến các biến cố lịch sử và xã hội như Cách mạng tháng 8 năm 1945 và hiệp định Genève năm 1954.
Từ “Uống” Đến “Uống Rượu”: Một Biến Chuyển Văn Hóa
Sự thay đổi nghĩa của “nhậu” từ “uống” sang “uống rượu” không chỉ là biến đổi ngôn ngữ mà còn phản ánh sự biến chuyển văn hóa xã hội. Sự hình thành tầng lớp trung lưu mới, triết lý hiện sinh, chiến tranh… đều có thể là những yếu tố tác động.
Trích dẫn từ điển
Việc người Bắc di cư vào Nam sau năm 1954 cũng góp phần vào sự thay đổi này. Phát âm “ziệu” (rượu) của người Bắc dễ liên tưởng đến “nhậu” hơn so với các phát âm của người Nam. Dần dần, nghĩa “uống rượu” của “nhậu” trở nên phổ biến và thay thế nghĩa “uống” ban đầu.
Kết Luận: “Nhậu Nhẹt” – Nét Văn Hóa Đặc Trưng
Dù trải qua nhiều biến đổi, “nhậu nhẹt” vẫn là một phần của văn hóa Việt, mang dấu ấn lịch sử lâu đời. Việc người Việt sử dụng cả “nhậu” và “nhẹt” cho thấy sự giao thoa và tiếp biến văn hóa giữa các tộc người Austroasiatic.
Bản đồ ngữ hệ Austroasiatic
“Nhậu nhẹt” không chỉ là hành động uống rượu mà còn là một nét văn hóa giao tiếp, gắn kết con người. Từ nguồn gốc đơn giản là “uống”, “nhậu nhẹt” đã mang thêm nhiều tầng nghĩa và trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống người Việt.
