Bụng đói thì ai cũng hiểu, nhưng “cật rét” thì “cật” ở đây là bộ phận nào? Câu hỏi tưởng chừng đơn giản này lại có nhiều cách lý giải khác nhau, thậm chí trái ngược nhau khi đặt trong ngữ cảnh của các thành ngữ như “no cơm, ấm cật” hay “ấm cật, no lòng”. Hãy cùng tìm hiểu ba cách hiểu phổ biến về chữ “cật” và phân tích ý nghĩa thực sự của thành ngữ “bụng đói cật rét”.
Contents
Ba Cách Hiểu Về “Cật” Trong Dân Gian
Có ít nhất ba cách hiểu về từ “cật” trong thành ngữ “bụng đói cật rét”:
-
“Cật” là phần lưng, thắt lưng: Đây là cách hiểu phổ biến nhất, được nhiều từ điển ghi nhận. “Từ điển thành ngữ và tục ngữ Việt Nam” (Nhóm Vũ Dung), “Từ điển tiếng Việt” (Vietlex), và “Việt Nam tự điển” (Hội Khai Trí Tiến Đức) đều định nghĩa “cật” là phần lưng ngang bụng. sượng là gì
-
“Cật” là quả thận: “Từ điển thành ngữ – tục ngữ ca dao Việt Nam” (Việt Chương) giải thích “cật” là cơ quan sinh lý, khi bụng đói thì không còn ham muốn sinh thú.
-
“Cật” là hai vai: “1575 thành ngữ tục ngữ cần bàn thêm” (Lê Gia) cho rằng “cật” là vai, phần ngang bằng trên thân thể. Khi mặc áo hay đắp chăn, phải che kín vai mới ấm.
“Cật” Trong “Bụng Đói Cật Rét”: Một Cách Hiểu Khác
Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng các cách giải thích trên chưa thực sự chính xác. “Cật” trong “bụng đói cật rét” và “no cơm, ấm cật” nên được hiểu là phần da thịt bên ngoài, đối lập với “bụng” (lục phủ ngũ tạng) bên trong. Cách hiểu này tương đồng với nghĩa của “cật” trong “lạt cật” (phần ngoài cây tre, nứa) và “lạt bụng” (phần vỏ bên trong cây tre, nứa). trả nợ tào quan
“Ăn” giúp bụng no, “mặc” giúp thân mình ấm. Dù thiếu áo mặc nhưng nếu bụng no thì cũng đỡ rét hơn. Ngược lại, nếu đã rét mà lại còn đói thì sẽ càng thêm rét, càng thêm khổ. “Bụng đói, cật rét” hay “no cơm, ấm cật” chính là nói đến nhu cầu thiết yếu về ăn và mặc.
Phân Tích Ví Dụ Minh Họa
Một số ví dụ minh họa cho cách hiểu này:
-
“Đói trong không ai biết, rách ngoài cật nhiều kẻ hay”: “Rách ngoài cật” ở đây chỉ quần áo rách, chứ không phải rách da thịt ở lưng hay vai. ăn no ngủ kỹ
-
“Được bụng no còn lo ấm cật”: “Ấm cật” là lo cái mặc, che chắn thân thể chứ không phải chỉ giữ ấm phần lưng hay thận.
-
“Ngoài cật có một manh áo vải, nào đợi đeo bao tấu bầu ngòi” (Nguyễn Đình Chiểu): “Ngoài cật” chỉ thân thể bên ngoài chỉ có một manh áo vải mỏng manh.
Kết Luận: “Bụng Đói Cật Rét” – Nỗi Khổ Của Đói Rét
Tóm lại, “cật” trong “bụng đói cật rét” nên được hiểu là da thịt, thân mình bên ngoài. Thành ngữ này diễn tả tình trạng vừa đói vừa rét cùng lúc, bên trong đói, bên ngoài rét, tương tự như thành ngữ Hán “Cơ hàn giao bách” (飢 寒 交 迫). hình ảnh mâm cúng thôi nôi be trai
“Bụng đói cật rét” thường dùng để chỉ tình trạng đói rét cụ thể, nhất thời, chứ không phải nói đến hoàn cảnh nghèo khổ nói chung. Thành ngữ này thể hiện nỗi khổ cơ cực của con người khi phải chống chọi với cả đói và rét. cúng đầy tháng cho bé trai
