Phân tích chiều hôm nhớ nhà

Bài thơ “Chiều hôm nhớ nhà” của Bà Huyện Thanh Quan là một tác phẩm tiêu biểu cho dòng thơ Nôm Việt Nam thế kỷ XIX, thể hiện nỗi buồn man mác và lòng nhớ nhà da diết của người xa xứ. Qua bài thơ, ta thấy được bút pháp tài hoa của Bà Huyện Thanh Quan trong việc sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh và âm thanh để diễn tả tâm trạng nhân vật trữ tình.

Khung cảnh chiều tà và nỗi nhớ nhà

Bà Huyện Thanh Quan mở đầu bài thơ bằng khung cảnh chiều tà bao trùm lên miền quê:

Chiều trời bảng lảng bóng hoàng hôn
Tiếng ốc xa đưa vẳng trống dồn

Hình ảnh “bảng lảng bóng hoàng hôn” gợi lên một không gian mờ ảo, yên tĩnh nhưng cũng đầy u buồn. Từ “bảng lảng” diễn tả sự chuyển giao giữa ngày và đêm, ánh sáng yếu ớt, loãng dần. Kết hợp với “bóng hoàng hôn”, câu thơ vẽ nên bức tranh chiều tà đẹp nhưng buồn man mác. “Tiếng ốc xa đưa vẳng trống dồn” là âm thanh báo hiệu ngày tàn, gợi lên sự trống vắng, cô đơn. Âm thanh vang vọng từ xa càng làm tăng thêm nỗi nhớ quê hương da diết trong lòng người xa xứ.

Alt: Hoàng hôn buông xuống trên dòng sông yên ả, gợi lên nỗi nhớ nhà da diết.

Hình ảnh con người và cảnh vật

Giữa khung cảnh chiều tà, tác giả điểm xuyết hình ảnh con người và cảnh vật:

Gác mái ngư ông về viễn phố
Gõ sừng mục tử lại cô thôn

“Ngư ông về viễn phố” và “mục tử lại cô thôn” là hai hình ảnh đối lập nhưng đều hướng về chốn thân yêu. Ngư ông trở về bến xa sau một ngày lao động, mục tử dắt trâu về làng quê yên bình. Phép đối và đảo ngữ “gác mái”, “gõ sừng” nhấn mạnh sự chậm rãi, thong thả của cảnh vật và con người khi ngày tàn. Tuy nhiên, “viễn phố” và “cô thôn” lại cho thấy khoảng cách, sự xa xôi, cách trở.

Alt: Hình ảnh người ngư dân trở về nhà sau một ngày làm việc trên biển.

Nỗi lòng người lữ thứ

Nỗi nhớ nhà càng thêm sâu sắc khi tác giả miêu tả cảnh vật và tâm trạng của người lữ thứ:

Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi
Dặm liễu sương sa khách bước dồn

Gió cuốn làm ngàn mai xào xạc, chim bay mỏi tìm về tổ ấm. Sương rơi, khách bộ hành bước vội vàng trên con đường xa. Hình ảnh “chim bay mỏi” và “khách bước dồn” được đặt song song càng khắc họa rõ nét nỗi nhớ nhà, nỗi niềm tha thiết muốn trở về quê hương.

Alt: Con đường quê vắng lặng, hun hút, gợi lên sự cô đơn của người xa xứ.

Nỗi niềm tâm sự

Cuối cùng, tác giả bộc lộ trực tiếp nỗi lòng mình:

Kẻ chốn Chương Đài, người lữ thứ
Lấy ai mà kể nỗi hàn ôn?

“Chương Đài” là điển tích chỉ nơi chia ly, nhớ thương. Câu hỏi tu từ cuối bài thơ như một tiếng than thở, bộc lộ nỗi niềm sâu kín của người xa xứ. Không biết tỏ cùng ai, nỗi nhớ nhà, nỗi buồn man mác cứ chất chứa trong lòng.

Kết luận

“Chiều hôm nhớ nhà” là một bài thơ ngắn gọn nhưng chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa. Qua việc sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh, âm thanh tinh tế, Bà Huyện Thanh Quan đã khắc họa thành công tâm trạng nhớ nhà da diết của người xa xứ, đồng thời thể hiện tài năng thơ ca xuất sắc của mình. Bài thơ để lại trong lòng người đọc những cảm xúc sâu lắng, khó quên.