Bùi Giáng (1926-1998), một cái tên gắn liền với hình ảnh người hành khất trong xiêm áo thảm thương, lại là tác giả của 60 đầu sách và 14 tập thơ, để lại cho đời một di sản văn chương đồ sộ. Ông tự nhận mình “trước là thi sĩ sau là đười ươi”, ngạo mạn gọi Nguyễn Du là “con ngỗng trời” và được người đời phong tặng nhiều danh hiệu: “thi sĩ kỳ dị nhất của thi ca Việt Nam hiện đại”, “nguồn Xuân”, “hồn thơ bị vây khốn”, “người lữ khách cuồng điên”… Nhiều người cho rằng ông là một nhà thơ điên, viết thơ điên. Nhưng đâu mới là giá trị thực sự của thơ Bùi Giáng?
Contents
Đồ cúng khai trương không liên quan gì đến thi ca, nhưng đôi khi những điều tưởng chừng như không liên quan lại tạo nên sự độc đáo. Bùi Giáng tự nhận mình điên, chữ “điên” xuất hiện dày đặc trong thơ ông, đặc biệt là từ năm 1969-1970. Với ông, “điên” là sự tĩnh tâm giản đơn, như “nắng trưa, nắng xế đầy trời, bóng cây râm mát cho đời ta điên”. Ông “điên” khi tỏ tình với cô Kim Cương, xin một giọt nước tiểu lên mộ mình. Nhưng “điên” không phải là điều làm nên thi sĩ Bùi Giáng. Trước ông, Hàn Mặc Tử và Chế Lan Viên cũng tự nhận mình điên khi làm thơ, nhưng chưa ai “điên thật” như Bùi Giáng.
Căn Cốt Thơ Bùi Giáng: Sự Tiếp Nối Dòng Chảy Lãng Mạn
Giá trị của Bùi Giáng nằm ở sự xuất hiện của ông năm 1962 tại Sài Gòn, khi tập thơ Mưa nguồn ra đời. Tập thơ này như một sự tiếp nối đầy sức sống của chủ nghĩa lãng mạn từ phong trào Thơ Mới (1930-1945), tạo nên một phong cách thơ trữ tình, lãng mạn, tinh tế, giao hòa giữa thời gian, thiên nhiên và tình người. Cá mè 1 lứa là gì? Cũng như thơ Bùi Giáng, nó mang một vẻ đẹp tự nhiên, hoang dã.
Những vần thơ của Bùi Giáng vẽ nên bức tranh người con gái “ở trong rừng một buổi trưa/Ngẫu nhiên tao ngộ gió sang mùa”, tà áo xanh ẩn chứa “biển dâu sực tỉnh giang hà/Còn sơ nguyên mộng sau tà áo xanh”. Thời gian như dòng sông “đi bến đợi ngu ngơ”, mây khói “đứng lại chân trời phủ khói”, cùng con người chia sẻ “nghĩa bơ vơ”.
Trần Gian Trong Thơ Bùi Giáng
Bùi Giáng day dứt với “trần gian”. Ông “về đây sống”, “tìm đâu ý nghĩa của trần gian”, rồi lại “bỏ trần gian năm tháng lạ”. Khai trương cúng gì cũng không quan trọng bằng việc tìm thấy ý nghĩa của cuộc sống, cũng như Bùi Giáng tìm kiếm ý nghĩa của trần gian trong thơ mình. Điệp khúc “trần gian” vang lên như sự hòa hợp giữa thiên nhiên, thời gian và con người: “Nước ở trần gian thương nhớ gió/Nằm sông buồn ngủ nhớ không lời”. Ông tiếc thương trần gian “vì ở nơi đây người sống đủ vui buồn”.
Mùa Xuân Và Tình Thương Trong Thơ Bùi Giáng
Hai điều quan yếu nhất trong thơ Bùi Giáng là mùa xuân và tình thương. Mùa xuân chan hòa quá khứ, hiện tại, tương lai: “Xin chào nhau giữa con đường/Mùa xuân phía trước miên trường phía sau”. Mùa xuân bất tận “nước chảy mãi bởi vì xuân trở lại”, “dòng bất tuyệt xanh ngần xuân thơ dại”, rộng dài đến siêu hình “Ngàn xuân rộng vô ngần trong bóng nguyệt”. Mun ghép với từ gì cũng không thể diễn tả hết được vẻ đẹp của mùa xuân trong thơ Bùi Giáng. Tình thương, lòng vị tha là chất liệu làm nên mùa xuân ấy: “Bỏ trăng gió lại cho đời/Bỏ ngang ngửa sóng, giữa lời hẹn hoa/… Bây giờ riêng đối diện tôi/Còn hai con mắt khóc người một con”.
Bùi Giáng và Chủ Nghĩa Lãng Mạn
Dù sống trong thời chiến, thơ Bùi Giáng lại ít đề cập đến chiến tranh. Ông hướng đến thân phận con người, khác với khuynh hướng sử thi ở miền Bắc. Đía nghĩa là gì? Cũng như việc hiểu thơ Bùi Giáng, cần phải đào sâu suy ngẫm. Ông là một học giả, am hiểu triết học hiện sinh, nhưng lại chọn cho thơ mình con đường lãng mạn, hồn nhiên, đặc biệt là thể thơ lục bát. Tuy nhiên, sự dễ dãi trong ngôn ngữ đôi khi làm thơ ông giản đơn, khó hiểu, thậm chí nhàm chán với lối nói lái lặp lại.
Kết Luận: Tiếng Hát Nghẹn Ngào Của Mùa Xuân Không Tuổi
Bùi Giáng, người hành khất trong xiêm áo thảm thương, lại là một thi sĩ tài hoa với những vân thơ lãng mạn, da diết về tình người, tình đời. Ông để lại cho đời một tiếng hát nghẹn ngào, tha thiết, lẫn trong tiếng cười bối rối, mê hoặc của mùa xuân không tuổi. Thơ ông là sự giao hòa giữa “màu con mắt bên màu xuân siêu đổ”, là hiện sinh quá khứ, hiện tại và tương lai, “mùa xuân phía trước miên trường phía sau”.
